Kryzys Imperium - Dioklecjan i Konstantyn przeprowadzali reformy, aby nie upadło imperium. W III w. rozpoczęły się wojny na granicach. Rosła rola wojska. Ciągłe wojny wyludniały kraj. Z imperium znikło 2/3 ludności w wyniku wojen i epidemii. To spowodowało , że było dużo ziemi, na której nie miał kto pracować, chłopi nie chcieli walczyć, nie chcieli wstępować do armii. Nie było pieniędzy na wojsko, a ono wybierało cesarza. Dioklecjan wprowadził system tetrarchii, ale to nic nie dało, ceny zboża pozostawały nadal za wysokie.

Dioklecjan podzielił społeczeństwo na: - honestiores - bogaci - uczciwi - cieszyli się łaskawością prawa - humiliores - biedni - poddawani byli torturom, stosowano wyższe kary Ciągłe wojny spowodowały upadek handlu, gospodarki, rzemiosła i produkcji. Następowała konfiskata majątków, bo nie było pieniędzy na żołd dla żołnierzy. Dioklecjan próbował ratować sytuację dekretami. Wydał dekret cenowy, co spowodowało drożyznę towarów i inflację. Cesarz oskarżał kupców, a faktycznie dwór cesarski. Cesarz doprowadził do "psucia" monety - do złota dolewano żelaza. Brakowało pieniędzy, więc znowu dolewano żelazo do złota. Wtedy kupcy podnoszą ceny, a wojsko chce podwyżkę. I znów cesarz dolewa żelaza... itd. Tracili na tym mieszczanie, bo kupcy wycofują towar, bo się nie opłaca, towar znika z rynku oficjalnego. Powstaje czarny rynek - tam są wyższe ceny, więc wojsko żąda wyższego żołdu. W ten sposób cesarz "załatwił" gospodarkę. Jak przedstawiały się ceny: - 1 funt mięsa - 16 złotych monet - wypranie tuniki - 4 złote monety - prostytucja - 2 złote monety Rolnik w majątku zarabiał 24 srebrne monety na miesiąc, tyle samo nauczyciel. 1 funt to ok. 1kg, 16 złotych monet 20 srebrnych. Zaczęto szukać najemników do armii - by armia była tańsza, z czasem plemion germańskich było w armii więcej niż rzymian, w V w. pojawili się Germanowie - dowódcy.

Pojawiła się gospodarka naturalna - stosowano handel wymienny, by wzmocnić dochody. Ściągano podatki w naturze, trzeba było wiedzieć ile jest gruntu, w wielkich majątkach podatek nie zależał od ilości ziemi, a od ilości pracujących ludzi. Proporcja była taka: 125 ha - zatrudnionych 30 ludzi, w majątkach chłopskich - 7, 5 ha - zatrudnionych 10 osób. W związku z tym, chłop sprzedaje swoje i pracuje u pana - następuje likwidacja małych majątków - powstał jak gdyby system feudalny. Przy ściąganiu podatków nie brano pod uwagę klęsk żywiołowych /suszy, powodzi/, czy też urodzaju czy nieurodzaju. Czasami chłopi porzucali ziemie, wzrastała w ten sposób liczba nieużytków. Wtedy Dioklecjan wydał edykt, przywiązujący chłopów do ziemi. Chłopi musieli ziemię uprawiać albo ją sprzedać /kolonat/. Rzemieślnicy musieli skupiać się w cechach. Każdy musiał pracować, następowała sukcesja zawodu, potomek dziedziczył zawód. To miało spowodować stabilizację, ale wyroby rzemiosła straciły na jakości. Wprowadził wschodni ceremoniał na dwór, to oddzieliło go od ludzi. Powstał dwór cesarski, który trzeba było utrzymać. Powstały nowe urzędy w państwie: - rada cesarska - marszałek dworu - naczelnik skarbu - naczelnik gwardi i cesarskiej - zarządca majątków - naczelnik kancelarii Wszystkim trzeba było płacić, a nic nie robili.

Dioklecjan rozbudował administrację w prowincjach. Zwiększył ilość prowincji ze 100 do 120. Kilka lub kilkanaście prowincji tworzyło diecezję. Imperium podzielono na 4 prefektury: I - Wschód II - Galia III - Italia i Afryka IV - Ilirska /Bałkany/ Było to obciążenie dla ludności. W IV w. nastąpił rozrost państwa nowoperskiego. Naciskało ono na Rzym i ten stracił wpływy w Mezopotamii. Rzym musiał toczyć walki nad Dunajem, za sprawą Germanów oraz Hunów, którzy naciskali właśnie na Germanów. Rzym nie był w stanie utrzymać swoich granic, z powodu braku wojska. Dioklecjan, chcąc ratować swój autorytet wprowadził tytuł: Dominus et Deus natus - Pan i Bóg narodzony. To jednak nie pomogło.

Kolejne ściągi, referaty i wypracowania z historii:
Ziemie polskie pod okupacją radziecką
Ziemie polskie pod okupacją niemiecką
Wyprawy krzyżowe
Wyprawy Krzysztofa Kolumba
Wyprawy i odkrycia Portugalczyków